Volgens Rijksoverheid heeft een kwart van de Nederlanders een of meerdere beperkingen die het gebruik van internet lastig maken. Ze zijn slechtziend, blind of doof, hebben een lichamelijke of verstandelijke beperking of zijn kleurenblind, laaggeletterd of dyslectisch. En net als iedereen, willen bovenstaande groepen ook gewoon kunnen internetten. Gelukkig is daar steeds meer aandacht voor, vertelt FrontEnd Developer Emile Blume van Proud Nerds.
Net zoals overheidsgebouwen toegankelijk moeten zijn voor iedereen, moeten ook overheidswebsites hun toegankelijkheid op orde hebben. Sinds 2019 is het zelfs wettelijk verplicht voor overheids- en semi-overheidsinstellingen om drempelvrije toegang te bieden tot hun websites. Daar zijn standaarden voor, die vastgelegd zijn in webrichtlijnen (Web Content Accessibility Guidelines). De meest actuele versie is WCAG 2.1 uit 2018. In het najaar van 2021 wordt WCAG 2.2 verwacht. Achter de schermen wordt er gewerkt aan WCAG 3.0, die op zijn vroegst eind 2023 gepubliceerd wordt.
WCA-wat?
WCAG is opgesteld door het World wide web consortium (W3C). De standaard bestaat uit 4 principes: een website moet bedienbaar, waarneembaar, begrijpelijk en robuust zijn. Daarin zijn 3 niveaus te behalen: A, AA en AAA. AA is de norm voor overheidswebsites. Maar wat staat er dan in die WCAG? “Heel veel”, lacht Emile, “WCAG 2.1 is de basis voor complete toegankelijkheid. En dat betekent dat er ook naar álle aspecten van de website gekeken wordt. Van de code tot het taalniveau en van een logische structuur tot toetsenbordtoegankelijkheid, dus hoe een website te bedienen is als je niet met een muis overweg kunt.” In totaal zijn er 78 van deze succescriteria, gebaseerd op onderzoek en praktijkervaringen van mensen met een beperking. Ze gelden niet alleen voor de ‘hoofdwebsite’ van een overheidsinstelling, maar ook voor bijvoorbeeld de site van het gemeentelijke zwembad of een duurzaamheidswebsite.
Ontoegankelijk = uitsluiting
Tickets kopen voor een event, snel de openingstijden van de snackbar opzoeken of gewoon lekker door de socials scrollen: doodgewoon voor het merendeel van de mensen, maar een enorme opgave voor mensen met een beperking. Terwijl er in het dagelijks leven juist heel veel aan gedaan wordt om alle Nederlanders zoveel mogelijk zelf de regie te geven. Toegankelijk internet is daar een belangrijk onderdeel van, zeker in een tijd waarin bijna alles digitaal gaat.
Emile: “Toen ik jaren geleden voor het eerst met webrichtlijnen voor toegankelijkheid te maken kreeg, dacht ik, heel eerlijk: ‘wat een gedoe allemaal.’ Tot ik een seminar volgde, waarbij een blinde gebruiker liet zien hoe hij door een website heen moest. Dat was een ramp voor die man; de voorleessoftware die hij nodig had om te navigeren, liep overal vast omdat de website niet goed opgebouwd was. Toen ging er bij mij een lichtje branden: digitale toegankelijkheid is gewoon heel belangrijk. Anders sluit je een grote groep mensen uit van het dagelijks leven.”
Toegankelijkheid buiten de overheid
Met het vastleggen van de webrichtlijnen is de toegankelijkheid van digitale overheidsinstellingen inmiddels goed geregeld. Nu de rest van de wereld nog, zodat ook de rest van het internet beter bereikbaar is. Emile: “Ik merk dat organisaties zich redelijk bewust zijn van het feit dat ze ‘iets met toegankelijkheid’ moeten. Maar hoe je het ook wendt of keert, in het bouwen van toegankelijke websites gaat wat meer tijd zitten en daarmee is het prijziger. En gek genoeg is de website bij veel organisaties nog steeds de sluitpost. Als er ergens beknibbeld moet worden, is het meestal daar. Terwijl dat je ultieme communicatielijn naar de buitenwereld is. Gelukkig zijn er ook organisaties die het wél snappen. Het levert namelijk ook iets op: als je voldoet aan de webrichtlijnen, is je bereik veel groter dan wanneer je dat niet doet.”
Gezocht: duidelijkheid over de interpretatie WCAG
De toegankelijkheid van overheidswebsites moet vastgelegd worden in een toegankelijkheidsverklaring: een document waarin staat welke maatregelen de instelling genomen heeft om toegankelijk te zijn en te blijven. Die verklaring wordt opgesteld aan de hand van een audit, een onderzoek naar de kwaliteit en toegankelijkheid van de website door een gespecialiseerde organisatie.
De resultaten leveren nog wel eens ruis op, merkt Emile: “De WCAG laat hier en daar ruimte voor interpretatie. De indeling van een menu moet bijvoorbeeld ‘logisch’ zijn. Maar wat is logisch? Je merkt dat de toetsende organisaties daar ook nog niet volledig eensgezind over zijn. Toetser X keurt iets goed, terwijl toetser Y het afkeurt. Dat levert discussies op. Het zou goed zijn als daar nog meer duidelijkheid over komt.” En, voegt Emile toe: “Begrijpelijke taal, B1-niveau, is een heel belangrijke eis voor toegankelijke websites. Op dat vlak hebben de richtlijnen én de audit-rapporten wel een verbeterslag nodig. Die zijn namelijk allesbehalve in B1 geschreven en daardoor lastig te begrijpen of dus dubbelzinnig te interpreteren.”
Continu proces
Website af, toegankelijkheidsverklaring in the pocket, klaar. Toch? Mooi niet. Emile: “De toegankelijkheid van websites moet continu in de gaten gehouden worden, bij iedere aanpassing. En website toegankelijk bouwen is 1 ding, de website toegankelijk vullen en houden is een tweede. Een onervaren redacteur kan een toegankelijk gebouwde website volledig ontoegankelijk maken.” En dat betekent dat er regelmatig gecheckt moet worden of alles goed toegankelijk is, maar ook dat er klachten binnenkomen. Een groot deel daarvan zijn redactionele zaken, denk aan het taalgebruik en headings, maar ook op gebied van design en development moeten er af en toe aanpassingen gedaan worden.
Voor Proud Nerds is het ontwikkelen en onderhoud van toegankelijke websites inmiddels een tweede natuur. En Emile hoopt dat toegankelijk bouwen en vullen van websites de standaard gaat worden: “Het is nu verplicht voor overheden en vanaf 2025 ook voor financiële instellingen en e-commerce, maar ik vermoed dat het straks ook voor ziekenhuizen en aanverwante instellingen de norm gaat worden. En dat is een mooie ontwikkeling.”
Dit artikel is origineel geplaatst op Proud Nerds.